دکتر مهشید ناصحی در گفت وگو با ایسنا، به بهانه روز جهانی سل گفت:روز جهانی سل در ۲۴ مارس سال ۲۰۲۰ برپا شد و شعار آن« زمان آن رسیده است که به بیماری سل خاتمه دهیم» بود. در ایران نیز مانند سال قبل شعار« هم پیمان تا پایان سل» را در نظر گرفته ایم. البته در ذیل این شعار موارد مهمی را در دستورکار خود قرار داده ایم که مواردی مانند" پایان دادن به باورهای ذهنی اشتباه در مورد سل در جامعه"،" بر اثرات منفی پاندمی کووید۱۹ در دست آوردهای برنامه کشوری کنترل سل پایان دهیم" و" زمان آن فرا رسیده که علاوه بر بیماری سل فعال، تلاش برای اجرای نظام مند و غربالگری و درمان سل نهفته در گروه های خطرناک بعنوان اساس اصلی برنامه ساختار عسل پزشکی کنترل سل درنظر گرفته شود" را شامل می شود.
میکروب سل چطور بیماری زایی می کند؟
او ادامه داد:بیماری سل به وسیله یک باکتری (Bacterium) ایجاد می شود؛ این باکتری به غیر از مو و ناخن که میتوان خاطرنشان کرد بافت زنده نیستند، هر بافت زنده ای در بدن را درگیر می کند و با توجه به محل و بافت درگیر شده علائم نیز طیف گسترده ای خواهند داشت. از آنجایی که میکروب سل اکسیژن دوست است در ۸۰ تا ۸۵ درصد موارد ریه ها را درگیر می کند در واقع شکل شایع بیماری سل، ریوی است. بنابراین شایع ترین علائمی که برای بیماری وجود دارد ، علائم تنفسی است؛ یعنی در سل ریوی شایع ترین علامت سرفه طولانی مدت است. معنای این واژه به اینصورت است که شخص دست کم دو هفته سرفه (cough) می کند. این سرفه هم میتواند با خلط همراه باشد و هم با خلط همراه نباشد.
رییس اداره کنترل سل و بیماری جذام مرکز مدیریت بیماری های مسری وزارت بهداشت، خاطر نشان کرد :در شرایطی که مدت زیادی از شروع بیماری گذشته باشد و بیماری پیشرفته شده باشد ممکن اسن سرفه ها با خلط خونی همراه باشد. یکی از باورهای اشتباه در ذهن مردم این است که سرفه های مریض مسلول الزاما با بالا آوردن خون همراه است؛ اما این حالت تنها زمانی رخ می دهد که بیماری خیلی دیر محصولات مدی هانی تشخیص داده شود. بیشتر بیماران ما علامت سرفه با خلط خونی را در زمان تشخیص ندارند.
وی درباره سایر علائم ابتلا به سل، اعلام کرد :سرفه با شرایط ذکر شده که شاه علامت ابتلا به سل است میتواند همراه با تب، بی اشتهایی، کاهش وزن و حتی در موارد پیشرفته تنگی نفس از علائم ابتلا به سل باشد.
شباهت های سل با کووید۱۹
ناصحی با اشاره به شباهت علایم بیماری سل به کووید۱۹، خاطرنشان کرد :در پاندمی کووید۱۹ که همه اذهان مردم و کادر درمانی درگیر این بیماری است، این احتمال وجود دارد که تشخیص برخی بیماران مسلول در سایه کرونا مغفول بماند. تنها تفاوت میان سل و کرونا این است که علائم سل ناگهانی و سریع نیست، اما در کرونا (corona) علایم سریع اتفاق می افتد و بیمار می تواند زمان دقیق آغاز سرفه هایش را تخمین بزند. علی رغم موفقیت های بسیار زیادی که در زمینه کنترل سل داشتیم؛ به طوریکه اکنون کمتر از ۱۱ مورد در هر ۱۰۰ هزارنفر جمعیت بیماری سل دارند، ولی هیچ استانی در کشور نیست که عاری از سل باشد. بدین ترتیب موقع شیوع بیماری های تنفسی به سل هم باید توجه شود.
او ادامه داد:در صورتی که شخصی بعد از شیوع علایم به یاد می آورد که در خانواده اش بیمار مسلول وجود داشته، بهتر است این احتمال را بدهد ژل مدی هانی که شاید بیماری او نیز سل بوده و به پزشک مراجعه کند؛ بیماری سل به این شکل نیست که به فاصله کمی از برخورد با فرد مبتلا به سل ما هم بیمار شویم. در سل های خارج ریوی به جز سل حنجره آن هم به علت حرکت تارهای صوتی که احتمال انتقال میکروب به بیرون را فراهم می کند، بقیه سل های خارج ریوی سرایت ندارند. آنچه که سرایت دارد، سل ریوی است که در انتقال این نوع سل نیز نیاز به تماس نزدیک و نسبتا طولانی است. در صورتی که فرد مسلول ریوی تشخیص داده نشده و درمان نشود، می تواند ۱۰ تا ۱۱ نفر از میان اطرافیان خود آلوده کند.
HIV و خطر سل فعال
ناصحی دراین باره افزود :مفهوم ایجاد آلودگی به آن معنا است که میکروب وارد بدن افراد شود. فردی که دچار عفونت سلی شده، نه بیمار است و نه بیماری را به کسی انتقال می دهد؛ چون سیستم ایمنی او بلافاصله میکروب را محاصره کرده و به خواب فرو می برد. البته اگر این افراد که تازه دچار عفونت سل شده اند به دلایل متعددی دچار ضعف سیستم ایمنی باشند، این میکروب میتواند از حصار سیستم ایمنی خارج شده و پس از تکثیر، بیماری سل فعال را ایجاد کند. یکی از مجموعه عواملی که سبب تضعیف سیستم ایمنی می شود و در نتیجه عفونت سل می تواند به بیماری فعال تبدیل شود، عفونت HIV است. البته عوامل مؤثر دیگری همچون سوء تغذیه، نارسایی کلیه، اعتیاد، دیابت، استعمال دخانیات، افرادی که دچار سرطان شدند و شیمی درمانی می شوند ، افرادی که پیوند عضو داشته اند و... نیز در تضعیف سیستم ایمنی بدن موثر است.
وی در ادامه تاکید کرد:حتی ۲۰ تا ۲۵ درصد افراد بدون علامت نیز در زمانی از ابتدای عمر خود دچار عفونت سلی شده اند ولی بیمار نشدند. تقریبا ۵ تا ۱۰ درصد کسانی دچار عفونت سلی می شوند ، ممکن است در زمانی دچار بیماری سل شوند؛ یعنی ۹۰ تا ۹۵ درصد افراد اگر سیستم ایمنی قوی داشته باشند به سل فعال مبتلا نخواهند شد.
سل درمان پذیر است
وی با تأکید بر درمان پذیر بودن بیماری سل، اعلام کرد :البته شرط درمان پذیری آن است که رژیم دارویی همانگونه که پزشک تجویز می کند در دوره کامل خود مصرف شود و بیماری مقاوم نشود. در نظام بهداشتی کشورمان تشخیص و درمان سل رایگان است. علی رغم کاهش آمار نسبت به سالیان گذشته، سل همچنان وجود دارد ولی باید بدانیم بیماری درمان پذیری است.
نگاهی به آمار ابتلا به سل
۳ استان رکورددار ابتلا به سل
رییس اداره کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت درخصوص آمار مبتلایان به سل در سال ۱۳۹۸، خاطرنشان کرد:سال پیش ۸۰۵۱ مورد مبتلا شناسایی و در سیستم ما ثبت شده اند؛ این یعنی کمتر از ۱۰ مورد در هر ۱۰۰ هزارنفر مبتلا شدند. از این تعداد ۴۲۱۲ نفر مرد و ۳۵۶۱ نفر نیز خانم بوده اند. هم چنان استان های سیستان و بلوچستان و گلستان در میزان ابتلا در صدر قرار دارند؛ البته رتبه استان گیلان نیز بالا آمده و از نظر استانی رتبه سوم کشور شده است.
منبع