علت افزایش مایع دور جنین چیست و چه خطراتی دارد؟
مایع آمینوتیک از عوامل اصلی رشد جنین در رحم مادر است. معمولا تا هفته‌ی سی و ششم، افزایش مایع دور جنین و پس از آن تا زمان زایمان، کاهش مایع دور جنین اتفاق می‌افتد. هرگونه تغییر حجم بدون توجیه باید توسط پزشک معالج بررسی شود.
دکتر زخم| سرویس مادر و کودک - به مایع درون رحم که جنین را احاطه کرده است مایع آمنیوتیک گفته می‌شود. این مایع در رشد ماهیچه‌ها، اندام‌ها، ریه‌ها و دستگاه گوارش کودک نقش کلیدی و حفاظتی دارد و هرگونه تغییر در حجم آن به طرق مختلف سلامت مادر و کودک را تهدید می‌کند. در این مقاله ضمن بررسی عوامل مؤثر بر افزایش و کاهش مایع دور جنین، به خطرات احتمالی و راه‌های درمان این مسئله خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
در این مطلب می‌خوانید:
- افزایش مایع دور جنین
- پلی هیدرامنیوس
- دلایل افزایش مایع دور جنین
- خطرات و عوارض افزایش مایع دور جنین
- درمان زیاد بودن مایع دور جنین
- کاهش مایع دور جنین
- دلایل کاهش مایع دور جنین
- خطرات و عوارض کاهش مایع دور جنین
- درمان کم بودن مایع دور جنین
افزایش مایع دور جنین
خانم‌های باردار زمانی که مایع آمنیوتیک دور جنین در رحم افزایش می‌یابد، پلی هیدرامنیوس را تجربه می‌کنند. این مایع اضافی می‌تواند تا حدی عوارض دوران بارداری و زایمان را تشدید کند. از این رو پزشکان تا زمان زایمان، به طور مرتب میزان مایع دور جنین را کنترل پانسمان نقره برای سوختگی می‌کنند. مقدار مایع آمنیوتیک موجود در رحم به طور پیوسته تا هفته ۳۶ بارداری به اندازه ۱ کوارتز (۱.۳۶ لیتر) افزایش و پس از آن کاهش می‌یابد.
پلی هیدرامنیوس چیست؟
پلی هیدرامنیوس به زیاد بودن مایع آمنیوتیک اطراف جنین در رحم اشاره دارد. همانطور که گفته شد، میزان مایع دور رحم بعد از هفته ۳۶ بارداری باید کاهش یابد. کلیه‌ی جنین، مایع آمنیوتیک تولید می‌کند که از طریق ادرار وارد رحم مادر می‌شود. جنین این مایع را قورت می‌دهد و با حرکات تنفسی آن را مجدداً جذب می‌کند. این عمل بلع، مقدار مایع آمنیوتیک در رحم را متعادل نگه می‌دارد و اگر این تعادل از بین برود، هم مادر و هم جنین در خطر خواهند بود.
علت افزایش مایع دور جنین
مایع دور جنین ممکن است بنا به دلایل مختلف افزایش یابد؛ برخی از این دلایل عبارت‌اند از:
- چند قلو زایی، یعنی زمانی که بیش از یک جنین در رحم وجود دارد.
- دیابت مادر، که پزشکان از آن به عنوان دیابت بارداری یاد می‌کنند.
- جنین با بلع مایعات آمنیوتیک مشکل داشته باشد.
- میزان ادرار تولیدی توسط جنین افزایش یابد.
- ناهنجاری‌های مادرزادی مانند انسداد دستگاه گوارش و مجاری ادراری یا رشد غیرطبیعی مغز و نخاع
- مشکلاتی که ساختار ژنتیکی جنین، ریه‌ها یا سیستم عصبی آن را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
- عفونت جنین
- کم‌خونی یا کمبود گلبول‌های قرمز جنین
- ناسازگاری خون بین مادر و کودک
خطرات و عوارض افزایش مایع دور جنین
انقباضات زودرس ممکن است نشانه‌ای از پلی هیدرامنیوس باشند که با خطرات و عوارضی برای پانسمان کل اکتیو مادر و جنین همراه است؛
برخی از این عوارض احتمالی برای مادر عبارت‌اند از:
- طولانی شدن پروسه زایمان
- انقباضات زودرس و درنتیجه زایمان زودرس
- جدا شدن زودرس جفت از دیواره رحم
- پاره شدن زودرس کیسه آب
- دشواری تنفس
- خونریزی کنترل نشده بعد از زایمان
عوارض احتمالی در کمین کودک عبارت‌اند از:
- ناهنجاری‌های مادرزادی
- سایز غیرطبیعی جنین یا موقعیت بد آن در رحم که عمل زایمان را سخت می‌کند.
- موقعیت خطرناک بند ناف که می‌تواند دور جنین پیچیده و با ممانعت از رسیدن اکسیژن به جنین، آن را خفه کند.
- در موارد شدید احتمال مرگ جنین وجود دارد.
- افزایش مایع دور جنین در برخی مواقع منجر به بروز برخی از بیماری‌های ناشناخته یا به اصطلاح ایدیوپاتیک می‌شود.
بیشتر بخوانید: بند ناف؛ همه چیز درباره ناهنجاری های بند ناف (گره خوردگی، پرولاپس و ...)
درمان زیاد بودن مایع دور جنین
پزشک ممکن است برای کاهش حجم مایع دور جنین یکی از روش‌های زیر را به کار گیرد:
- انجام تست آمنیوسنتز که طی آن مقداری از جم مایع دور جنین تخلیه می‌شود؛ البته هنوز جامعه پزشکی بر سر میزان مایعی که باید خارج شود و سرعت برداشت آن به توافق نرسیده است.
- استفاده از داروهای مهارکننده سنتز پروستاگلاندین یا سولینداک که یک داروی ضد التهاب غیراستروئیدی است، ممکن است در دستور کار قرار گیرد.
کاهش مایع دور جنین
در کنار افزایش مایع آمنیوتیک دور جنین و خطرات و عوارضی که به همراه دارد، مسئله‌ی دیگر کاهش مایع دور جنین است که در پانسمان suprasorb پزشکی، اولیگوهیدرامنیوس نامیده می‌شود. این مشکل، اختلال خطرناکی است که در هر ۵۰ بارداری، یک بار شاهد آن هستیم. به طور معمول کاهش مایع دور جنین در اوایل بارداری اتفاق نمی‌افتد (اگر مشاهده شود معمولاً به سقط جنین ختم خواهد شد)؛ اما با مشاهده این مسئله در اواخر بارداری اگر جنین به اندازه کافی تکامل یافته باشد، کودک به دنیا آورده می‌شود.
دلایل کاهش مایع دور جنین
- نقص‌های هنگام تولد؛ مشکل رشد کلیه‌ها یا مجاری ادراری که با کاهش میزان ادرار جنین، به کم شدن مایع آمنیوتیک منجر می‌شوند.
- مشکلات مربوط به جفت؛ اگر جفت به اندازه کافی خون و مواد مغذی کافی برای کودک تأمین نکند، کودک بازیافت مایعات را متوقف خواهد کرد.
- نشت یا پارگی غشاها؛ که در این صورت مایع دور جنین به سرعت یا به آرامی و قطره قطره از بدن خارج شده و به کاهش مایع آمنیوتیک منجر می‌شود.
- بارداری طولانی مدت؛ بارداری که بیش از ۴۲ هفته طول بکشد، ممکن است با کاهش مایعات آمنیوتیک که نتیجه‌ی کاهش عملکرد جفت است، رو به رو شود.
-
مشکلات مربوط به مادر؛ عواملی مانند کم‌آبی مادر، فشار خون بالا، پره اکلامپسی، دیابت بارداری و هیپوکسی مزمن می‌توانند در کاهش مایع آمنیوتیک رحم تأثیرگذار باشند.
خطرات و عوارض کاهش مایع دور جنین
مایع آمنیوتیک برای رشد کامل ماهیچه‌ها، اندام‌ها، ریه‌ها و دستگاه گوارش ضروری است. در سه ماهه دوم، کودک برای کمک به رشد و بلوغ ریه‌ها، شروع به تنفس و بلع مایعات می‌کند. عوارض جدی کاهش بیش از حد این مایع در نیمه اول بارداری عبارت‌اند از:
- فشردگی اندام‌های جنین و در نتیجه نقص عضو کودک در هنگام تولد
- افزایش احتمال پیکو اسمیت اند نفیو سقط جنین یا مرده‌زایی
کم شدن مایع دور جنین در نیمه دوم بارداری با این عوارض همراه است:
- زایمان زودرس
- محدودیت رشد جنین در رحم مادر
- گره خوردگی بند ناف، آغشتگی مایع آمنیوتیک به مکونیوم و سزارین
درمان کم بودن مایع دور جنین
روش درمان سطح پایین مایع آمنیوتیک به سن حاملگی بستگی دارد. پزشک با مشاهده کمبود مایع دور جنین در اوایل بارداری ممکن است برای نظارت فعالیت کودک، آزمایشاتی مانند عدم استرس و تست استرس انقباضی را تجویز کند؛ در حالی که کمبود مایع دور جنین در اواخر دوره بارداری معمولاً به ختم بارداری و به دنیا آوردن کودک منجر خواهد شد. سایر روش‌های درمانی که ممکن است مورد استفاده قرار گیرند عبارت‌اند از:
- آمنیو اینفیوژن (تزریق محلول نمکی به رحم) در خلال زایمان؛ این مایع که در طول زایمان به رحم تزریق می‌شود، فاصله‌ای در اطراف بند ناف ایجاد کرده و احتمال نیاز به عمل سزارین را کاهش می‌دهد.
- تزریق مایع بیشتر قبل از زایمان از طریق آمنیوسنتز.
-
نوشیدن آب کافی توسط مادر با مصرف مایعات خوراکی، میزان مایع دور جنین را در رحم مادر افزایش خواهد داد.
کلام آخر
مایع آمنیوتیک درست همانند یک کوسن گرم از جنس مایع است که وجود آن در رحم مادر، از رشد کودک محافظت و پشتیبانی می‌کند. این مایع مهم شامل هورمون‌ها، سلول‌های سیستم ایمنی بدن، مواد مغذی و ادرار جنین بوده و دمای اطراف او را ثابت نگه می‌دارد. در برخی موارد ممکن است حجم این مایع در طول بارداری خیلی کم یا خیلی زیاد شود که هر کدام با مسائل و عوارض مربوط به خود همراه است. توصیه می‌کنیم در طول بارداری میزان این مایع را مرتب تحت نظر داشته باشید تا با پیگیری به موقع در صورت اعصاب مشاهده کوچک‌ترین تغییر، جان شما و کودک عزیزتان در خطر نباشد. شما چه اطلاعات دیگری در ارتباط با مایع دور جنین دارید؟ تجربیات خود را با ما و همراهان ستاره به اشتراک بگذارید. در پایان از شما دعوت می‌کنیم تا با علل و عوامل پارگی زودرس کیسه آب در بارداری نیز آشنا شوید.