چگونگی مراقبت از زخم سوختگی

 
 
 

پوست بزرگترین بافت بدن انسان است که شامل دو لایه اپیدرم و درم است. پوست عملکردهای ضروری برای بقاء انسان را فراهم می کند. این عملکردها شامل:

  1. حفظ دمای بدن
  2. سدی برای جلوگبری از هدر رفتن آب از راه تعریق
  3. فعالیت متابولیکی (تولید ویتامینD)
  4. حفظ ایمنی بدن از طریق پیشگیری از ورود میکروبها به بدن
  5. محافظت در مقابل محیط از طریق حس تماس، فشار
  6. زیبایی ظاهری

سوختگی صدمه ای است که به از دست دادن یا تخریب بافت پوست منجر می شود. صدمه به این بافت می تواند به دلیل تماس با منابع الکتریکی، حرارتی، شیمیایی و یا تابشی ایجاد شود. میزان صدمات بافتنی ارتباط مستقیم با درجه حرارت یا شدت سوزاندگی عامل سوختگی و طول مدت تماس پوست با منبع سوختگی دارد.

طبقه بندی صدمات سوختگی: 1

سوختگی ها عمدتا بر اساس اندازه وعمق سوختگی طبقه بندی می شود:

  1. درجه اول(سطحی): فقط لایه اپیدرم درگیر شده، اپیدرم قرمز و بدون تشکیل تاول است. علائم و نشانه ها: درد، قرمزی، رنگ پریدگی با فشار، بافت سالم
  2. درجه دوم(ضخامت نسبی): تخریب اپیدرم و لایه درم همراه با تاول و ادم زیر جلدی و درد. علائم و نشانه ها: درد، تاول، قرمزی، سفید شدن با فشار، بافت سفت
  3. درجه سوم یا چهارم (ضخامت کامل): همه لایه های پوست تخریب شده اند، بافت های چربی، عضله، اعصاب، فراورده های خونی و استخوان ممکن است درگیر شوند.

انواع سوختگی ها

سوختگی حرارتی: رایج ترین نوع سوختگی است که ناشی از تماس پوست2

با حرارت بالا (اعم از بخار، آب جوش، آتش و…) می باشد.

سوختگی های الکتریکیجریان با ولتاژ کم (متناوب) یا ولتاژ بالا (مستقیم یا متناوب) می تواند سبب بروز سوختگی الکتریکی شود. این سوانح در نتیجه تماس با جریان الکتریکی اعم از قرار دادن شی ای در پریز یا گاز زدن یا کشیدن سیم رابط وسایل برقی ایجاد می شود.3

چند نکته در رابطه با سوختگی های الکتریکی:

  • مصدوم ازنظر بروز ایست قلبی کنترل شود.
  • به علت پرتاب شدن و احتمال صدمات مهره ای(گردنی،کمری) از نظرشکستگی اندامها یا دنده ها مورد توجه قرار گیرد.
  • از بیمار نوار قلب گرفته شود.
  • نقاط ورود و خروج برق پانسمان زخم بستر شود. بیمار گرم نگه داشته شود.
  • تا ۲۴ ساعت مانیتورینگ انجام شود.
  • دو خط وریدی جهت مایع درمانی گرفته شود. (اهمیت مایع تراپی در این سوختگی بیش از سایر موارد می باشد.)
  • NGT وفولی وصل شود.
  • گرافی از ریه و قسمت های آسیب دیده گرفته شود.
  • به عوارض کلیوی و خونریزی داخلی توجه شود.

سوختگی های شیمیایی: اسیدها و بازها سبب سوختگی های شیمیایی می شوند. معمولا بازها نسبت به اسیدها صدمات شدیدتری را به وجود می آورند. عوامل اسید و باز شامل رخی شوینده های خانگی و ترکیبات صنعتی می شوند.4

چند نکته در رابطه با سوختگی های شیمیایی:

  • شستشو با حجم زیاد آب یا نرمال سالین به مدت ۱۵الی ۳۰ دقیقه.
  • بیرون آوردن کلیه لباس های مصدوم.
  • موادی که بصورت پودر است با برس پاک شود.
  • از خنثی نمودن مواد شیمیایی خوداری شود.
  • شستشو در سوختگی شیمیایی چشم به گونه ای باشد که آب از گوشه خارجی چشم خارج شده و وارد چشم سالم نشود.

سوختگی های تابشی: به سوختگی های ناشی از تماس با اشعه گفته می شود. معمولا سوختگی های تابشی موضعی هستند و ممکن است عین سوختگی حرارتی ظاهر شوند. صدمات تابشی می توانند در تماس مستقیم با نور خورشید، تجهیزات صنعتی، مثل شتابگرها و سیکلوترون ها و تجهیزات مورد استفاده در درمان پزشکی ایجاد شود.5

 

 

اولین اقدام پس از بروز سوختگی‌ها

6

7

8

اگر موضع سوخته در محل زیر لباس باشد، ابتدا اقدام به بیرون آوردن لباس کنید ولی نکته بسیار مهم اینجا است که در صورتی که سوختگی به حدی شدید است که پارچه لباس به پوست بدن چسبیده است، هرگز با کشیدن پارچه سعی در جدا کردن لباس از سوختگی نکنید بلکه پارچه را دور تا دور سوختگی با قیچی بریده و یا با همان لباس مرحله پایین آوردن دما با آب سرد را انجام داده و در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.

به هنگام ایجاد سوختگی برای کاهش ضایعات آن از مالیدن هرگونه روغن و یا کره بپرهیزید. چربی، گرمای سوختگی را در پوست نگه داشته و شدت سوختگی را بیشتر می کند.

کاربرد پمادها و لوسیون های مخصوص تنها در سوختگی درجه اول می تواند کارساز و مفید واقع شود.

محل سوختگی حاصل از مایعات داغ (مانند آب چوش، آب باتری ماشین، سوپ و …) را بلافاصله با آب سرد (نه آب یخ) بشویید. به این ترتیب در صورتی که حرارت بالای مایع داغ سبب سوختگی شده باشد، با این کار دمای پوست سوخته پایین آمده و در سوختگی ناشی از تماس با محلول های اسیدی و یا بازی، جریان آب موجب رقیق شدن ماده و از بین رفتن ادامه تاثیرات حاصل از آن می شود.

پوستی که دچار سوختگی شده بهتر است با پانسمان پوشانده شود، زیرا سدی که مانع ورود میکروب‌ها به داخل بدن است، شکسته شده و این پانسمان‌ها بهتر است روزانه تعویض شود و سیر بهبود زخم به صورت روزانه از سوی پزشک رویت شود تا در مواردی که نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک موضعی یا اینکه نیاز به جراحی است، مشخص شود. در سوختگی‌های سطحی و کوچک در صورتی که هر گونه علائمی از تغییر شکل زخم، التهاب، تورم، درد شدید یا تب ایجاد شود، بهتر است بیمار تحت نظر پزشک متخصص ادامه درمان را پیگیری کند.

زخم سوختگی برای بهبود علائم بهتر است چرب نگه داشته شود، ولی به یاد داشته باشید هیچ پماد آلفا و داروی موضعی وجود ندارد که جای سوختگی را از بین ببرد یا مانع ایجاد جوشگاه سوختگی شود و به طور جدی از تبلیغات بی‌مورد بعضی دارو‌ها باید جلوگیری کرد. در واقع، درمان یک زخم سوخته فقط از سوی پزشک متخصص ممکن است. در طول زمان بهبود زخم سوخته نیز بهتر است از نظر تغذیه‌ای رژیم پر پروتئین و پر کالری و همچنین حاوی مقادیر بالای ویتامین C مصرف شود که باعث تسریع در التیام زخم سوختگی می‌شود.

توجه داشته باشید خود تاول‌ها به‌عنوان پانسمان بیولوژیک از منطقه سوخته محافظت می‌کنند، ولی در مواردی که تاول خونی شود یا روی مفاصل بزرگ باشد یا عامل سوختگی، مواد شیمیایی باشند بهتر است تاول‌ها ترکانده شوند و پوست سوخته پانسمان شود.

مراقبت ها

تمیز کردن زخم: از روش های مناسب متعددی می تواند برای تمیز کردن زخم سوختگی استفاده شود(مصرف سرم شستشو یا استفاده از آب لوله کشی. تعویض روزانه پانسمان و مشاهده زخم وپوست بدون سوختگی، برای بررسی نشانه های التیام و بروز عفونت موضعی ضروری می باشد. در کل این درمان یک یا دو بار در روز انجام می شود برای پیشگیری از کاهش دمای بدن وکاهش تماس با باکتری ­ها طول مراقبت از زخم تا آنجایی که ممکن است محدود می شود. از تمیز کردن زخم با غوطه ورسازی کامل بدن در آب به دلیل افزایش خطر بروز عفونت بپرهیزید.

910

فشار آب به خارج سازی عوامل موضعی ودبریدمان کمک می کند.

مراقبت از زخم: هدف اصلی فرایند مراقبت از زخم ،حفظ رطوبت موضع به منظور تسریع در التیام زخم و پیشگیری از بروز عفونت در آن می باشد.

آنتی بیوتیک درمانی موضعی: معمولا تصمیم گیری برای مصرف عوامل ضد میکروبی بر مبنای وضیعت زخم سوختگی است. صدمات سوختگی 11عملکرد مکانیسم های حفاظتی پوست (شامل غدد ترشح سبوم که در حالت عادی سبوم ترشح می کنند که علاوه بر چرب نگه داشتن پوست در تخریب بعضی موجودات زنده ذره بینی مثل استرپتوکوک وبعضی گونه های استافیلوکوک کمک می کند) ازبین می برد. آنتی بیوتیک های موضعی مورد مصرف عبارتند از: سولفادیازین نقره (SSD)، کرم استات مافناید(سولفامیلون)، پماد باسیتراسین و سیلور.

دبریدمان زخم: برای التیام زخم در سوختگی های عمیق وخفیف جلدی برداشتن بافت اسکار ضروری می باشد.اسکار بافت غیر زنده ای است که بعد از صدمه سوختگی تشکیل می شود این بافت هیچ گونه جریان خونی ندارد بنابراین گلبولهای سفید ،پادتن ها نمی توانند به این  ناحیه نفوذ 12کنند.دبریدمان ۲هدف اصلی دارد: استفاده از محصولات لوهمن روشه پیشنهاد میشود

۱٫ برداشتن بافت آلوده شده به اجسام خارجی و باکتری ها بنابراین بیمار را در برابر عفونت های تهاجمی حفاظت می کند.

۲٫برداشتن بافت مرده

انواع دبریدمان به شرح ذیل می باشد:

۱٫مکانیکی: استفاده از قیچی و فورسپس برای برداشتن بافت نکروزی و شل

۲٫آنزیمی: مصرف موضعی مواد تجزیه کننده پروتئین در بستر زخم ( این عوامل در نرم کردن بافت اسکار وحل شدن بافت سودمند می باشند.)

۳٫جراحی: برداشتن بافت مرده از طریق درماتوم الکتریکی یا چاقوی جراحی تا زمانی که به بافت زنده خونریزی دهنده منتهی شود.

پیشگیری از سندرم کمپارتمان:

تورم و ادم پاسخ طبیعی بافت پوست در مقابل تروما و جراحی است. نارسایی عروقی و فشار روی اعصاب (به علت تورم درمان نشده) می تواند به بروز سندرم کمپارتمان منجر شود. سندرم کمپارتمان هنگامی اتفاق می افتد که فشار داخل بافتی در یک فضای بسته افزایش یابد، در نتیجه جریان خون وعمکرد بافت داخل آن فضا مختل می شود.مهم ترین علامت سندرم کمپارتمان درد است.adult_forearm_fx_complication01

خصوصیات این درد عبارتست از :

  • شدت درد بیش از حد انتظار است.
  • شدت درد در عرض چند ساعت بیشتر میشود.
  • درد در تمام طول اندام احساس میشود.
  • درد گنگ و منتشر است.
  • درد با مسکن های معمولی کم نمیشود.
  • درد اگر در ساق باشد با حرکت مچ پا شدیدتر میشود.

دیگر علائم سندرم کمپارتمان عبارتند از:

  • فقدان نبض شریانی.
  • تاخیر در پر شدن مویرگی Capillary refill
  • رنگ پریدگی و سردی اندام
  • احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن در اندام و کاهش حس لمس
  • عدم برقراری حرکات ارادی در انگشتان.
  • حرکات دردناک انگشتان.
  • اگر انگشتان را در جهتی حرکت دهیم که عضلات کمپارتمان کشیده شوند درد بیمار افزایش می یابد.
  • تورم وسفتی اندام

برای کاهش فشار باید باند ها را باز کرد وعضو مربوطه را نیز بالا نگه داشت ولی باید دقت کرد که که عضو بالاتر ازسطح قلب قرار نگیرد در صورتی که با این اقدامات خون رسانی و فشار داخل بافت طبیعی نشود احتمالا انجام فاشیوتومی ضرورت پیدا خواهد کرد.

تغذیه:

  • مصرف زیاد مایعات جهت جلوگیری از یبوست
  • رعایت رژیم پر پروتئین( گوشت قرمز، فرآورده های امعاء و احشاء (جگر، زبان،دل)، ماهی،تخم مرغ ) پرانرژی و حاوی میوه ،سبزیجات تازه و 14لبنیات
  • در صورت سوختگی لب،با چرب کردن از ترک خوردگی آن جلوگیری نمائید تا بتواند راحت تر غذا بخورد .
  • بیمار را به غذا خوردن تشویق نمایید.
  • سه وعده غذایی کافی نیست در فواصل آن از رژیم مایعات استفاده شود.
  • بیمار را تشویق کنید تا بعد از هر وعده غذایی مسواک بزند.
  • جهت دستیابی به میزان نیاز غذایی بیمار انجام مشاوره تغذیه ای برای تعیین میزان کالری مورد نیاز روزانه و بررسی نحوه دریافت مناسب آن ضروری است.

 

به منظورکاهش خارش:

  • بیمار به استفاده از لباس های نخی یا پنبه ای ،جوراب های نخی یا حوله ای وکفش کتانی نرم تشویق شود.
  • دوش آب سرد بگیرد.
  • با حوله مرطوب پوست خنک نگه داشته شود.
  • از غذاهای محرک بپرهیزد.
  • شستشوی یک روز درمیان با آب ولرم به همراه شامپوی بچه یا صابون بچه ضروری است .
  • پوست بیمار با لوسیون های تجویز شده چرب نگه داشته شود.
  • به بیمار توصیه کنید ازخاراندن ، خراشیدن، سائیدن، ضربه زدن کشیدن و حرکات خشن خوداری کند.
  • بیماررا از منابع حرارتی توام با گرد و غبار و خاک دور کنید. (درهوای آلوده نیز قرارنگیرید.)

فیزیوتراپی: مراجعه روزانه یایک روز در میان به بخش فیزیوتراپی ویژه بیماران سوختگی بعد از ترخیص کاملا ضروری است.

اهمیت فیزیوتراپی:

  • فیزیوتراپی سبب افزایش بهبودی زخم می شود.darman
  • فیزیوتراپی سبب کاهش تورم زخم می شود.
  • فیزیوتراپی سبب کاهش چسبندگی در نواحی سوختگی مخصوصا اطراف مفاصل می شود که در نهایت از کوتاه شدن عضو و محدودیت حرکتی جلوگیری میکند.
  • فیزیوتراپی باعث کاهش درد عضلات (ناشی از بیحرکتی)می شود
  • فیزیوتراپی باعث کاهش عوارض تنفسی می گردد.

در شرایط اضطراری زیر باید فورا اورژانس را خبر کنید:

  • سوختگی که سطح وسیعی از دست‌ها، پاها یا صورت یا سطح یک مفصل بزرگ را فرا گرفته باشد.
  • سوختگی درجه دو به وسعت بیشتر از اندازه یک کف دست
  • سوختگی درجه ۳ یا ۴
  • مشکل در تنفس یا سوختگی مجاری تنفسی
  • استنشاق دود
  • ایجاد ضعف، بی‌حالی یا درد غیرقابل‌کنترل به‌دنبال سوختگی

 

 

 

منبع