راه های درمان و ازبین بردن جای زخم ، بخیه و سوختگی
جای زخم، اثر باقی مانده از یک جراحت یا یک آسیب دیدگی ترمیم شده بر روی پوست است. جای زخم یا جای اسکار یک مشکل بسیار رایج است که اکثر افراد حداقل یک بار در طول زندگی خود با آن مواجه می شوند. این مشکل یک بخش طبیعی از فرآیند ترمیم جراحت می باشد.
جای زخم می تواند در داخل و خارج از بدن ایجاد شود. برای مثال، جای باقیمانده از زخم و بخیه و سوختگی می تواند بر روی اندام های داخلی که در طول عمل جراحی بریده شده اند، ایجاد شود و نیز می تواند پس از شرایط خاص پوستی همچون جوش و آبله مرغان بر روی پوست تشکیل شود.
انواع جای زخم
انواع مختلف جای زخم و بخیه و سوختگی به شرح زیر هستند:
- جای زخم صاف و کم رنگ که رایج ترین نوع جای زخم است و به خاطر فرآیند طبیعی بهبود بدن ایجاد می شود. در ابتدا، این جای زخم ها می تواند قرمز یا تیره باشند و پس از بهبود زخم حالت برآمده پیدا می کنند. اما به تدریج این جای زخم ها کم رنگ تر و صاف تر می شوند. این فرآیند ممکن است تا دو سال طول بکشد.
- جای زخم هیپر تروفی که در آن جای زخم به صورت قرمز و برآمده ایجاد می شوند و می تواند به این ترتیب برای چند سال باقی بماند.
- جای زخم برآمده که در نتیجه رشد بیش از حد بافت زخم در محل آن ایجاد می شود که به آن گوشت اضافه نیز می گویند، در این حالت جای زخم فراتر از محدوده اصلی جراحت، حتی پس از بهبود آن نیز گسترش پیدا می کند. در ادامه به درمان گوشت اضافه پرداخته می شود.
- جای زخم حفره دار یا سوراخ که ظاهر فرو رفته دارند.
- جای زخم انقباضی که در نتیجه جمع شدن پوست و سفت شدن آن ایجاد می شوند و معمولاً این جای زخم را می توان پس از سوختگی بر روی پوست مشاهده کرد. این نوع جای زخم می تواند باعث ایجاد محدودیت حرکتی شود.
چگونگی ایجاد جای زخم
هنگامی که پوست زخم می شود و در نتیجه آن یک بریدگی در بافت های بدن ایجاد می شود، بدن برای ترمیم این شرایط مقداری بیشتری پروتئین وکلاژن تولید می کند و انجام این کار بخشی از فرآیند ترمیم بدن است. تجمع کلاژن در بافت آسیب دیده به بهبود و تقویت پوست آسیب دیده کمک می کند.
برای یک دوره سه ماهه یا بیشتر، تشکیل کلاژن جدید ادامه می باید و عرضه خون افزایش پیدا می کند. این شرایط باعث می شود جای زخم و بخیه بالا آمده و حالت برآمده و قرمز پیدا کند. در ادامه مقداری از کلاژن تولید شده در محل زخم تجزیه می شود و عرضه خون به محل زخم کاهش پیدا می کند. به این ترتیب زخم به تدریج صاف تر، نرم تر و کم رنگ تر می شود.
هر چند جای زخم و بخیه و سوختگی به صورت دائمی باقی می ماند، اما در ادامه جای زخم باقیمانده در طول یک دوره زمانی تا دو سال کم رنگ و محو می شود. پس از گذشت این مدت، احتمال محو شدن بیشتر جای زخم کم و بعید است. علت تشکیل جای زخم می تواند در نتیجه بسیاری از شرایط مختلف به شرح زیر ایجاد شود:
- آسیب های ناشی از تصادف
- عمل جراحی
- سوختگی و جراحت های ناشی از آن
- آسیب های عمدی
در چه ناحیه ای از بدن جای زخم ایجاد می شود؟
تشکیل جای زخم و بخیه غیر قابل پیش بینی است و این شرایط در بین افراد متفاوت می باشد. به هر حال، نواحی خاص بدن همچون سینه، کمر، لاله گوش و شانه در معرض ریسک بالاتر باقی ماندن جای زخم هستند. جای زخم هایی که بر روی زانوها و شانه ها ایجاد می شود، می تواند با گذشت زمان در نتیجه فرآیند درمان بر روی مفاصل متحرک قرار گرفته یا پهن شوند.
راه ها و روش های درمان
بر اساس نوع و مدت زمان ایجاد جای زخم و اسکار و سوختگی، مجموعه ای از درمان های خاص می توانند به رفع جای زخم و بخیه و بهبود ظاهر آن کمک کند. به هر حال توجه داشته باشید که بر طرف شدن کامل جای زخم بعید است، هر چند بخش عمده جای زخم باقیمانده بر روی بدن با گذشت زمان محو می شود.
اگر جای زخم از نظر ظاهری ناخوشایند باشد یا برای فرد محدودیت حرکتی ایجاد نماید، انتخاب های درمانی قابل استفاده برای رفع و از بین بردن جای زخم به شرح زیر هستند:
- درم آبریژن: درم آبریژن می تواند برای درمان جای زخم و حداقل کردن جای زخم و بخیه ، اصلاح ناهنجاری های سطحی محدود پوست، جای زخم باقی مانده از عمل جراحی، و جای جوش مورد استفاده قرار گیرد. در این روش درمانی لایه های بالای پوست با استفاده از یک ماشین الکتریکی ساییده می شود. در ادامه با درمان پوست توسط سیستم ترمیم طبیعی بدن، سطح پوست صاف تر و تازه تر خواهد شد.
- میکرودرم : میکرودرم ابریشن یک روش کمتر تهاجمی در مقایسه با روش درم آبریژن برای از بین بردن جای سوختگی ، زخم و بخیه است که متخصص پوست یا زیبایی از آن برای اسپری کردن کریستال های بسیار ریز به جای سایش با سرعت بالای پوست برای حذف لایه های پوست استفاده می کند. در این حالت به بیش از یک جلسه درمانی برای بیمار نیاز است و نیازی به استراحت بیمار پس از درمان نیست.
- لایه بردارهای شیمیایی: لایه بردارهای شیمایی اغلب برای حداقل کردن پوست آسیب دیده به خاطر نور خورشید، اختلال در رنگ دانه های پوست، و جراحت های سطحی استفاده می شوند. به این ترتیب لایه رویی پوست با استفاده از مواد شیمیایی از بین می رود. با از بین رفتن این لایه، بدن می تواند پوست جدید به جای آن تولید کرده و در نهایت با تشکیل پوست جدید، ظاهر پوست بهبود پیدا می کند. در این حالت بر اساس قدرت اسید استفاده شده، بیمار ممکن است با مقداری قرمزی و پوست انداختن برای چند روز اول پس از درمان مواجه شود.
- تزریق کلاژن: در این روش یک نوع از کلاژن که از کلاژن گاوی گرفته می شود به لایه های زیر پوست جهت جایگزینی با کلاژن طبیعی از دست رفته تزریق می شود. کلاژن تزریق شده در ادامه به تدریج چین و چروک، جای زخم، و خطوط سطحی ایجاد شده بر روی پوست را درمان می کند.
- تزریق کورتیزون: تزریق کورتیزون به منظور درمان بعضی از انواع جای زخم همچون جای زخم برآمده و جای زخم هیپر تروفی مورد استفاده قرار می گیرد. در این حالت تزریق های متعدد اما محدود در جای زخم انجام شده و به این ترتیب ورم (التهاب) آن کاهش یافته و جای زخم صاف می شود. در این حالت بر اساس نوع جای زخم، ممکن است نیاز به تکرار درمان وجود داشته باشد. این تزریق ها معمولاً سه بار انجام می شود و فواصل چهار تا شش هفته ای بین آنها برای دستیابی به عکس العمل مناسب بدن نسبت به درمان وجود دارد. در صورتی که نتیجه درمان به مقدار کافی مناسب نباشد، این درمان ممکن است گاهی اوقات برای چند ماه ادامه پیدا کند. از این روش درمانی نمی توان برای بهبود زخم استفاده کرد، اما نتایج این روش می تواند بهبود ظاهری جای زخم را به همراه داشته باشد. در حقیقت این نوع تزریق ها می تواند به نرم شدن و جمع شدن جای زخم سخت کمک موثر نماید.
- سرما جراحی: سرما جراحی می تواند به کاهش اندازه جراحت های پوستی با منجمد کردن لایه های رویی پوست کمک کند. انجام این کار می تواند باعث تاول بر روی پوست شود و پس از بهبود یافتن تاول، وضعیت ظاهری پوست نیز بهبود پیدا می کند.
- تجدید ساختار با لیزر: در این روش از پرتو پر انرژی لیزر برای سوزاندن پوست آسیب دیده استفاده می شود. متخصص پوست از لیزر برای برداشتن لایه خارجی پوست، بهبود ظاهر جراحت ناشی از جوش، یا کم کردن قرمزی اطراف جراحت های ایجاد شده استفاده می کند. امروزه انواع مختلف لیزرها برای درمان بیماران با توجه به نوع جای زخم باقیمانده بر روی پوست استفاده می شود. همچنین ممکن است به بیش از یک روش لیزر درمانی نیاز باشد و با توجه به نوع لیزر استفاده شده، احتمالاً درمان جای جوش به چندین جلسه درمان نیاز دارد.
- پانچ گرافت: در این روش از پیوند قطعه های کوچک پوست برای جایگزین کردن پوست دارای جراحت استفاده می شود. به این ترتیب یک سوراخ در پوست به منظور برداشتن جای زخم ایجاد می شود و سپس این سوراخ با پوست جدید جایگزین می گردد (معمولاً پوست مورد نیاز برای این پیوند از پشت لاله گوش گرفته می شود). این روش درمانی می تواند به درمان جای جوش عمیق بر روی پوست کمک نماید.
- جراحی اصلاحی جای زخم: جراحی اصلاحی جای زخم شامل برداشتن کل جای زخم با عمل جراحی و متصل کردن پوست اطراف زخم به یکدیگر می باشد. هر چند به این ترتیب یک جای زخم جدید با این عمل جراحی بر روی پوست ایجاد می شود، هدف از این تکنیک جراحی ایجاد جای زخمی است که کمتر قابل توجه باشد. جراحی اصلاحی جای زخم معمولاً برای جای زخم های پهن یا بلند، جای زخم هایی که به روش غیر عادی بهبود پیدا می کنند، یا از بین بردن جای سوختگی که در نقاط بسیار قابل رویت بدن ایجاد می شوند، مورد استفاده قرار می گیرد.
- تزریق چربی: در این روش چربی از بدن خود بیمار گرفته می شود و برای درمان جای سوختگی به سایر نقاط بدن تزریق می گردد. از این روش برای اصلاح اشکالات ظاهری عمیق ایجاد شده بر روی پوست در نتیجه جوش استفاده می شود. به خاطر اینکه ممکن است چربی انتقال یافته توسط پوست در طول یک دوره چند ماهه جذب شود، احتمالاً نیاز به تکرار این روش درمانی برای بیمار وجود دارد.
- تزریق ژل: در این حالت یک ماده مثل کلاژن، اسید هیالورونیک، یا سایر مواد مانند آن برای پر کردن جراحت های خاص ایجاد شده بر روی پوست استفاده می شود. بطور خاص از این روش برای زخم هایی استفاده می شود که باعث ایجاد فرو رفتگی بر روی پوست شده باشند. با توجه به اینکه تزریق ژل گونه به تدریج توسط پوست جذب می شوند، نیاز است که تزریق ژل هر چند ماه یک بار با توجه به نوع ژل استفاه شده برای بیمار، تکرار شود. در این حالت نیازی به استراحت بیمار جهت ریکاوری وجود ندارد.
